นามเดิมว่า จูล่าย แซ่ตัน เป็นบุตรของหลวงสำเร็จกิจกรจางวาง (ตันปุ่ย) กับนางเจียงซุ่น เริ่มสนองคุณแผ่นดินจากตำแหน่ง กัปตันจีนเมืองตานี ต่อจากบิดา ได้ประกอบคุณงามความดีความชอบมากมายจนได้รับพระราชทานสัญญาบัตรจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๓๑ ให้เป็น หลวงจีนคณานุรักษ์ หัวหน้าจีนเมืองตานี และต่อมาในวันที่ ๒๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๕๗ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ พระราชทานบรรดาศักดิ์ตั้งเป็น พระจีนคณานุรักษ์ กรมการพิเศษเมืองปัตตานี 

พระจีนคณานุรักษ์ ได้มีส่วนก่อสร้างและบูรณะวัดวาอารามมากมาย เช่น วัดราษฎร์บูรณะ (วัดช้างให้), วัดตานีนรสโมสร(วัดบางน้ำจืด หรือวัดกลาง), วัดมุจลินทวาปีวิหาร (วัดตุยง), เป็นต้น และยังเป็นผู้อัญเชิญเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยวจากบ้านกรือเซะมาประดิษฐานยังศาลเจ้าเล่งจูเกียง อีกด้วย
เดิมตระกูลนี้ได้รับนามสกุลพระราชทานว่า "ตันธนวัฒน์" แต่ในสมัยรัฐนิยม นายอนันต์ คณานุรักษ์ จึงได้ขอจดทะเบียนตั้งนามสกุลใหม่ว่า "คณานุรักษ์" ตามราชทินนามของคุณพระจีนคณานุรักษ์ ในสมัยที่ตนเป็นเทศมนตรีเมืองปัตตานี เมื่อวันที่ ๒๗ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๓

ยังเป็นที่ถกเถียงและไต่ถามกันอยู่เสมอว่า ตำนานมัสยิดกรือเซะ เจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยว และพี่ชายเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยวชื่อว่า ลิ้มโต๊ะเคี่ยม ผู้ซึ่งได้มาอยู่ที่เมืองปัตตานี เข้ารีตนับถือศาสนาอิสลาม และได้แต่งงานกับสตรีมุสลิมนั้นเท็จจริงเป็นอย่างไร และใครคือลูกหลานผู้สืบสกุลต่อมา บทความนี้อาจมีคำตอบให้กับคุณ บทความเดิมที่ชื่อ Masjid Kersik เป็นภาษารูมี่ (ภาษายาฮาซาร์ มาเลเซีย) รวบรวมโดย ตนกู กูดิน ยะโก๊บ ผู้เป็นหลานเขยของตนกู อับดุลรอหมาน อดีตนายกรัฐมนตรีมาเลเซีย เรียบเรียงเป็นบทความโดย ดร.อิสมาแอล ฮาบัด และคุณสวาสดิ์ พิพิธภักดี ภรรยาของพระพิพิธภักดี (ตนกูมุกดา อับดุลบุตร) บุตรคนโตของพระยาพิพิธเสนามาตย์ (ตนกูนิโซะ) อดีตเจ้าเมืองยะหริ่ง ได้มอบหมายให้อาจารย์ซาเฮด อับดุลเลาะห์ อาจารย์มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ ถอดแปลเป็นภาษาไทย ตีพิมพ์ในวารสาร รูสมิแล ของมหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ วิทยาเขตปัตตานีเมื่อปี พ.ศ. 2534

เริ่มตั้งแต่พระจีนคณานุรักษ์สร้างศาลเจ้าเล่งจูเกียงเพื่อให้พระเซ๋าซูกง (พระหมอ) และเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยวประทับนั้น มีคนในตระกูลคณานุรักษ์เป็นผู้ดูแลจัดการศาลเจ้าแห่งนี้ตลอดมา โดยเริ่มแรกก็เป็นพระจีนคณานุรักษ์เอง ต่อมามอบให้บุตรชายคนที่สาม คือ ขุนพิทักษ์รายาเป็นผู้ดูแล ภายหลังขุนพิทักษ์รายามอบให้นายดิเรก คณานุรักษ์ ผู้เป็นบุตรดูแล และปัจจุบันนายสมพร วัฒนายากร ซึ่งเป็นบุตรเขยของนายดิเรก คณานุรักษ์ และเป็นบุตรของขุนธำรงพันธุ์ภักดี กับนางสร้อยทอง (คณานุรักษ์) วัฒนายากร เป็นผู้ดูแลและจัดการ โดยแบ่งหน้าที่แก่กรรมการฝ่ายต่างๆ ช่วยจัดการอีกต่อหนึ่ง และปัจจุบันได้รับการสนับสนุนเอาใจใส่จากทางราชการในจังหวัดปัตตานีเป็นอย่างดี 
คนทั่วไปรู้ประวัติเจ้าแม่ลิ้มกอเหนี่ยวมาอย่างสั้นๆ และบางครั้งก็ไม่ค่อยตรงกันนัก ขุนพจน์สารบาญ บุตรชายคนที่สองของคุณพระจีนคณานุรักษ์ ได้เล่าให้นายสุวิทย์ คณานุรักษ์ ผู้เป็นหลานปู่ฟังตามที่คุณพระจีนคณานุรักษ์บันทึกไว้เป็นภาษาจีนซึ่งได้หายไปในชั้นลูก และนายสุวิทย์ได้เล่าถ่ายทอดต่อให้ รศ. มัลลิกา คณานุรักษ์ เพื่อเขียนเผยแพร่ดังนี้ .....

สถูปศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งบรรจุอัฐิหลวงพ่อทวดเหยียบน้ำทะเลจืด สมภารองค์แรกของวัดช้างให้ สถูปนี้มีอายุยืนนานมาประมาณ ๓๐๐ ปีเศษ สถูปนี้ตั้งอยู่ใกล้ชิดกับทางรถไฟสายใต้ระหว่างหาดใหญ่ - สุไหงโก-ล๊ก ใกล้ชิดที่สุดระหว่างสถานีนาประดู่ กับสถานีป่าไร่ ได้เคยแสดงอภินิหารยึดขบวนรถไฟของทหารญี่ปุ่น สมัยสงครามโลกครั้งที่ ๒ มาแล้ว รถไฟขบวนนั้นติดตรึงอยู่กับที่ จะเคลื่อนต่อไปอีกไม่ได้ เครื่องรถจักรยังคงเดินตามปกติ ล้อเหล็กกำลังหมุนอยู่บนรางเหล็กในที่เดิม จึงเกิดความร้อนมากมีประกายไฟแดงพราวไปทั้งสองข้างขบวนรถนั้น อยู่สักครู่พนักงานหัวรถจักรและทหารญี่ปุ่นก็จนปัญญาไม่สามารถจะแก้ไข นำขบวนรถเคลื่อนที่ต่อไปไม่ได้อีก รถไฟขบวนนี้จึงทดลองแล่นมาและถอยหลังกลับอยู่ตั้งแต่ ๑๕.๐๐ น. จนกระทั่งใกล้จะค่ำก็ผ่านไปไม่ได้ ประชาชนชาวบ้านใกล้เคียงชวนกันมายืนดูความอัศจรรย์ครั้งนี้อย่างล้นหลาม

วัดราษฎร์บูรณะ หรือ วัดช้างให้ เดิมเป็นวัดเก่าแก่รกร้าง ต่อมา พ.ศ. ๒๔๗๘ นางสร้อยทอง วัฒนายากร ภรรยาขุนธำรงพันธุ์ภักดี บุตรีขุนพิทักษ์รายา ขายช้าง ๑ เชือก แล้วร่วมกับนางเป็กแฉ้ กุลโชติ บุตรีขุนจำเริญภักดี และนางยี่เหนี่ยวภรรยาคุณพระจีนคณานุรักษ์ นำเงินที่ได้ไปบูรณะวัดช้างให้จนเสร็จและมีงานฉลองในปี พ.ศ. ๒๔๗๙ และอีก ๑๖ ปีต่อมาในปลายเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๕ นายอนันต์ คณานุรักษ์ ได้รับนิมิตฝันว่าหลวงพ่อทวดเหยียบน้ำทะเลจืด รับตนไว้เป็นศิษย์ และนายอนันต์ได้ไปที่วัดช้างให้เป็นครั้งแรกในวันที่ ๔ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๔๙๗ พบท่านอาจารย์ทิม ธัมมธโร เจ้าอาวาส และรับอาสาจัดสร้างพระเครื่องถวายเพื่อหาทุนสร้างโบสถ์ที่ค้างคาอยู่ และวันอาทิตย์ที่ ๑๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๗ ก็คือวันพิธีปลุกเสกและแจกจ่ายพระเครื่อง สมเด็จหลวงพ่อทวดเหยียบน้ำทะเลจืด รุ่นแรก ความศักดิ์สิทธิ์และอภินิหารของหลวงพ่อทวดเป็นที่เลื่อมใสและประจักษ์แก่บุคคลในวงกว้างทุกชนชั้น ทั้งในและต่างประเทศ กล่าวกันว่าแม้พระเครื่องหลวงพ่อทวดองค์ปลอมก็ยังคงมีความศักดิ์สิทธิ์ ขอเพียงผู้ที่ได้ครอบครองมีความเลื่อมใสและระลึกถึงคุณของหลวงพ่อทวดฯ และอาราธนาคาถา "นะโม โพธิสัตโต อาคันติ มายะ อิติภะคะวา"

สงครามโลกครั้งที่ ๒ ที่จังหวัดปัตตานี เมื่อยามใกล้รุ่งของวันจันทร์ที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๘๔  ทหารญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกเป็นหลายทาง ทางด้านตะวันตกของแม่น้ำปัตตานี ยกพลขึ้นบกที่ตำบลรูสมิแล ริมฝั่งทะเลตลอดมาจนถึงด่านภาษี ที่บริเวณคอกสัตว์และถนนปากน้ำ วางแนวกันกว้าง ได้เกิดการปะทะยิงต่อสู้กับกองทหาร ร.พัน ๔๒ ส่วนด้านบริเวณที่ใกล้จังหวัดและบ้านพักราชการ มีกองตำรวจ ยุวชนทหาร ข้าราชการ ราษฎร ร่วมมือกันต้านทาน ปรากฏว่ามีข้าราชการ ตำรวจ ยุวชนทหาร ราษฎร เสียชีวิตประมาณ ๒๔ คน เป็นยุวชนทหาร ๕ คน ทหารไทย ร.พัน ๔๒ เสียชีวิตประมาณ ๔๐ คน ส่วนทหารญี่ปุ่นเสียชีวิตมากมายถึงร้อยกว่านาย  ทางด้านตะวันออกของแม่น้ำปัตตานีญี่ปุ่นยกพลขึ้นบกที่ริมทะเลตรงข้ามกับด่านภาษี ยกขบวนไปตามถนนนาเกลือ ปะทะการต้านทานของเลือดไทยแท้ๆ ซึ่งมีปืนสั้น ปืนแฝด ปืนเดี่ยว ปืนเมาเซอร์ต่อด้าม แบบเลือดชาวบ้านบางระจัน ปะทะกันอยู่นานประมาณ ๕ นาที ก่อนที่กองกำลังตำรวจประมาณ ๑๐ นายได้เข้าทำการร่วมมือต่อสู้ต้านทานด้วย สามารถต้านทานอยู่นานถึง ๒ ชั่วโมง กว่าที่จะมีคำสั่งจากทางรัฐบาลให้ยุติการยิงต้านทาน การปะทะกันด้านถนนนาเกลือนี้ ทหารญี่ปุ่นเสียชีวิต ๓ นาย ฝ่ายเรามีเพียงได้รับบาดเจ็บถูกยิงที่ไหล่ ๑ คน